Romeinse wegen

De Romeinen hebben hun hele rijk voorzien van een enorm wegennet, dat in die tijd zijn weerga niet kende. Het Romeinse wegennet is min of meer te vergelijken met de moderne snelwegen. Wegen waren vooral van militair belang om snel troepen te kunnen verplaatsen, maar er werd natuurlijk door iedereen dankbaar gebruik van gemaakt. Romeinse wegen meestal waren geplaveid en kaarsrecht.

In Nederland lagen een aantal belangrijke wegen. Dit weten we, om dat we een oude kaart uit de oudheid overhebben, de Tabula Peutingeriana (Kaart van Peutinger). De kaart is genoemd naar de vinder, Conraad Peutinger, een geleerde uit de 16 eeuw. De Peutingerkaart is een middeleeuwse kopie van een origineel uit de Romeinse tijd. De kaart lijkt in niets op de moderne kaarten, om dat hij verschrikkelijk uitgerekt is om op een boekrol te passen. Tevens is hij niet op schaal, maar schematisch, zoals de kaarten in een spoorboekje of een metrokaart. Deze unieke kaart is van groot belang voor wat we van de topografie van Romeins Nederland weten.

Op het Nederlandse gedeelte van de Peutingerkaart zien we twee wegen aangegeven: de bovenste en de onderste weg. De bovenste weg was de Limesweg, die langs de Romeinse Rijn liep (van Katwijk, via Utrecht en Arnhem naar Duitsland). Deze staat ook aangegeven: Fluvius Rhenus (=de rivier de Rijn) Van links naar rechts lezen we de volgende plaatsen: Lugduno, Praetorium Agrippinae, Matilone, Albanianis, Nigropullo, Lauri, Fletione, Levefano, Cavone, Castra Herculis, Noviomagi. Tegenwoordig denken we dat dit Katwijk, Valkenburg, Leiden, Zwammerdam, Woerden, Vechten, Wijk bij Duurstede?, Kesteren, Arnhem en Nijmegen zijn. Achter de getallen staan afstanden in Romeinse mijlen.

De onderste weg moet langs de Maas gelopen hebben. De rivier wordt op de kaart Fluvius Patavus (Bataafse Rivier) genoemd. Hoe deze weg precies gelopen heeft is niet duidelijk De plaatsen kunnen we nog steeds niet goed identificeren. Alleen Forum Hadriani (Voorburg) weten we zeker.

Vanaf Nijmegen (Noviomagus) takt een zuidelijke weg af, Limburg in. Hier lezen we nog: Ceuclum, Blariaco. Dit zijn Cuijk en Blerick (Venlo).Een derde belangrijke weg is de weg van Keulen naar Heerlen, Maastricht en Tongeren, die vervolgens doorliep tot Bavai in Frankrijk. Hier lezen we Atuatuca (Tongeren, niet ver van Maastricht) en Cortovallio, een foutje van de overschrijver voor Coriovallo, Heerlen. Natuurlijk waren er ook kleinere wegen die niet op deze kaart staan aangegeven. Behalve de Tabula Peutingeriana kennen we ook nog het Itinerarium Antonini (Reisboek van Antoninus), een kaart in geschreven vorm.

De wegen in Nederland bestonden meestal uit een enigszins bol grindlichaam met een breedte van 5-10 meter. Als de grond te drassig werd werd de weg versterkt met houten constructies. Stukken van wegen zijn teruggevonden in o.a. Valkenburg en Vleuten de Meern (circa 2 km).

Langs de wegen stonden op regelmatige afstanden mijlpalen. Dit zijn hoge ronde stenen, met de afstand naar de dichtstbijzijnde stad erin gebeiteld. Een soort ANWB-paddestoeltjes dus. Ook de keizer die de paal had laten oprichten werd uitgebreid genoemd. Als een keizer bijv. de weg weer eens een opknapbeurt gaf, zette hij ter herinering naast de oude mijlpaal, gewoon zijn mijlpaal ernaast. Zo ontstonden soms groepjes mijlpalen. In 1995 is vlak bij Den Haag een opzienbarende vondst gedaan, er werd zo'n groepje van vier mijlpalen nog bij elkaar aangetroffen, een voor Nederland unieke vondst! In totaal zijn in Nederland ca. 10 mijlpalen gevonden.

Bruggen

Vanzelfsprekend moesten er ook bruggen gebouwd worden, ook iets totaal nieuws voor onze streken. In Nederland zijn bruggen gevonden in Cuijck en Maastricht en misschien ook in Venlo en Nijmegen. Deze bruggen waren een staaltje Romeinse bouwkunst. De brug uit Cuijck was al met al misschien wel 350 meter lang! Uit recent onderwateronderzoek uit Maastricht blijkt dat er al heel vroeg een houten brug was, die later werd vervangen door een stenen brug.

Waterwegen

Van even groot - of misschien zelfs wel groter - belang als de wegen waren de rivieren. Deze waterwegen werden intensief bevaren door leger en handelaars. Transport over water is immers stukken goedkoper. Grote ladingen steen, hout, graan en luxe-goederen werden over het water in ons land geïmporteerd. In Nederland zijn verscheidene Romeinse boten gevonden, o.a. in Zwammerdam, Vechten, Woerden en Leidse Rijn. De schepen werden getrokken, of voeren met een zeil.

Reizen

Voor officiële koeriers en militairen waren om de zoveel kilometer een paardenwissel en overnachtplaats, een zogenaamde mansio of praetorium. In Nijmegen is even buiten de grote lergerplaats een groot gebouw aangetroffen dat waarschijnlijk een  mansio was. Reizen ging te voet, te paard of met een reiswagen. In het museum in Keulen is een reiswagen gereconstrueerd. De wagenbak hangt in leren banden: de wagen bezat dus al vering!