Er lopen intensieve besprekingen met de KU Nijmegen voor samenwerking: de site kan op hun server staan, zodat er voldoende ruimte is voor plaartjes en eventuele animaties. Ook zal er door hen naar de hoofdteksten gekeken worden, en zullen de verdiepingen in de vorm van studentenprojecten ingevuld worden.

Wanneer komt de nieuwe website er? U zult nog even moeten wachten, maar de website zal er voor het einde van dit jaar zeker zijn, en hopelijk al eerder (voor augustus) Tot zolang zult u het nog moeten doen met de onvolledige, tijdelijke website hieronder.

Links

    nieuw
www.romeinsschip.nl
Dagelijks kun je de opgraving van een Romeins schip in Leidsche Rijn bij Utrecht op de voet volgen. Met behulp van camera's in de tent zijn namelijk beelden te zien van de archeologen op de opgraving, er zijn wekelijks chatsessies voor leerlingen en er is natuurlijk veel uitleg met mooie plaatjes.
Romeinen en Bataven
Website van het teleac programma over de Romeinen, dat elke zondag op Nederland 1 om 17:50 wordt uitgezonden. Kijken!
Archeologisch nieuws
Op de website van de SNA (Stichting voor de Nederlandse Archeologie)

    algemeen
De nieuwe site van kennisnet is verschenen!
Oudheid.nl. Klik op "jong&oudheid" en "werkstuk maken"
Romeinse overblijfselen op archeologienet.nl -> deze site -> tijdwijzer -> Romeinse tijd
Het museum van de Vaderlandse Geschiedenis

    regionaal
Gelderland
Opgravingen bij de tempel van Elst (Gelderland).
Een verslag van de opgravingen die er de afgelopen tijd rond de tempel van Elst zijn geweest.
Wetenschappelijk verslag van de nieuwste opgravingen van de tempel van Elst.
Nijmegen: Romeinse stad
De stedenbouwkundige geschiedenis van Nijmegen - Romeins Nijmegen
Reconstruction of roman architecture.
Het archeologisch bedrijf Pansa BV maakt reconstructies van romeinse gebouwen in Nederland,
bijv. de villa van Kerkrade of het hoofdgebouw van de Nijmeegse legioensvesting.

Limburg
De villa van Kerkrade Holzkuil (Limburg).
Een website over de opgraving van een complete Romeinse villa in Kerkrade.
Romeins Maastricht
Reconstruction of roman architecture.
Het archeologisch bedrijf Pansa BV maakt reconstructies van romeinse gebouwen in Nederland,
bijv. de villa van Kerkrade of het hoofdgebouw van de Nijmeegse legioensvesting.

Zeeland
Wie was Nehalennia?
Nehelennia - Vruchtbaarheidsgodin (Door Leon Mijderwijk)
Nehalennia. Grote site van Cees Maas.

Zuid-Holland
De historie van Katwijk
Afdeling Archeologie gemeente Den Haag

Utrecht
Utrecht in de Romeinse tijd

    meer
Kijk voor meer bij het onderdeel Provinciaal Romeinse Archeologie bij "Archeologie".

Zoals iedereen wel weet hebben de Romeinen ook in Nederland gewoond. Aangezien er op het internet maar bar weinig over te vinden is en het onderwerp werkelijk zeer interessant is, leek me dit wel een eigen website waard!

Inhoud:

Hoe zag Nederland er in de Romeinse tijd uit? Van wanneer tot wanneer zaten de Romeinen hier? Waar zaten de Romeinen in Nederland? Waar behoorde Nederland toe? Wat was er zo-al in Romeins Nederland te beleven? Vondsten Religie

literatuur militair- de legerkampen De legerkampen van Nederland Systematische bespreking van de Romeinse kampen in Nederland

Hoe zag Nederland er in de Romeinse tijd uit?
Nederland was nog veel meer bush dan nu. Uitgestrekte bossen en onbegaanbare veengebieden bepaalden het beeld. Gewoond werd vooral op de vruchtbare kleigronden langs de rivieren.

Van wanneer tot wanneer zaten de Romeinen hier?

Nederland kreeg voor het eerst met de Romeinen te maken toen Caesar in Gallie (Frankrijk) binnenviel . Hij stootte toen meteen door naar Nederland.
Zeg voor het gemak maar 50 voor Christus. Toen gebeurde er eventjes niets, zodat keizer Augustus weer helemaal opnieuw kon beginnen de boel te veroveren.
Van toen af aan probeerden de Romeinen grip op ons land te krijgen. Dat lukte min of meer, maar in 69/70 na Christus waren de mensen die in Nederland woonden de belastingen beu en ze kwamen in opstand (De Batavenopstand). Die werd bloedig neergeslagen en daarna beleeft ons landje een bloeiperiode tot ca. 270 na Christus toen er allerlei stammen invallen vanuit het Noorden deden. Een tijdlang bleef het een puinsituatie, maar in de 4e eeuw na Chr. deden de Romeinse keizers weer een redelijk gelukte poging Nederland op te bouwen en ging het weer een beetje beter. Maar dat kon niet blijven en na de vierde eeuw is het definitief Middeleeuwen.

Waar zaten de Romeinen in Nederland?

In de eerste periode onder Caesar heeft hij heel Nederland veroverd en ook Augustus heeft nog geprobeerd de rijksgrens bij de Elbe (in Duitsland) te leggen
Maar na een vernietigende nederlaag in het Teutoburger woud (Varus nederlaag) waren die plannen de wereld uit. De definitieve rijksgrens werd gelegd bij de rivier de Rijn. (Die toen de volgende loop had: Arnhem - Utrecht - Katwijk) De Rijn werd versterkt met een hele rij bewakingsforten. De 'echte' Romeinen zaten dus beneden de Rijn, maar er werd natuurlijk wel een levendige handel gedreven met mensen boven de Rijn.
In de derde en vierde eeuwse crisisperiode hebben de Romeinen soms maar nauwelijk controle over ons land gehad, dus toen zaten ze soms helemaal nergens.

Waar behoorde Nederland toe?
Nederland maakte deel uit van de Romeinse provincie Germania Inferior (Neder-Germanië), die nu door Nederland, Duitsland en België loopt.
De noordgrens van deze provincie werd  gevormd door de Romeinse Rijn. Deze liep toendertijd vanaf Katwijk.
Bij een zijriviertje van de Rijn, de Vinxtbach (een eindje onder Bonn), zijn altaren gevonden die gewijd zijn aan de Fines (de Grens). Hier liep de grens verder richting noordzeekust. Hoe de zuidgrens met Gallia Belgica liep weten we niet zeker. Vermoedelijk liep deze over Tongeren en eindigde in het maasmondgebied.
De hoofdstad van Germania Inferior was Keulen (Colonia Claudia Ara Agrippinensium). Hier zijn nog prachtige resten van o.a. het paleis van de stadhouder te bezichtigen: In de laat-Romeinse tijd is Germania Inferior omgedoopt tot Germania Secunda.

Wat was er zo-al in Romeins Nederland te beleven?
Veel natuurlijk, maar het leger bepaalde wel de toon. Langs de Rijn was een lint van forten aangelegd. Steden waren er verschillende: Voorburg en Nijmegen met stadsrecht en nog een aantal zonder (Maastricht, Heerlen etc.). Het merendeel van de inheemse bevolking leefde gewoon op het land.

Vondsten

Bij opgravingen worden natuurlijk zeer veel vondsten gedaan.
Hieronder enkele plaatjes van internet:

        Romeinse Mijlpaal, uit Den Haag, opgegraven 1997

        Romeinse weg naar Forum Hadriani (Voorburg)

Kop van een pijpaarden godinnenbeeldje, gevonden in Den Haag

                Keltische munt uit Lieshout

            Opgravingen in het grafveld bij Tiel
Literatuur:
Nog altijd het standaardwerk is:
- Dr. W.A. van Es, De Romeinen in Nederland, Haarlem 1981, 3e druk (géén eerdere druk!)
Een aardig - en moderner - boekje is:
- S.J. van Dockum en E.J. van Ginkel, Romeins Nederland - archeologie van een grensgebied, Utrecht/Antwerpen 1993
Voor wie meer wil weten over de castra in Nijmegen is het volgende boekje on-line beschikbaar:
-  J.K. Haalebos e.a., Castra und cannabae, Nijmegen 1995 (in het Duits)

Militair - de legerkampen

- Wat is een Castra?
Een Castra is een legioenskamp, dat opgebouwd was volgens een vaste structuur. Het kamp was vierkant en werd door een kruising van wegen in vieren gedeeld. Middenin stond de woning van de commandant en een heiligdom. De tenten (later stenen barakken) stonden in de vier kwarten opgesteld.
In een castra werd een legioen (een legerafdeling van 5000 a 6000 man) ondergebracht.
Vlak buiten het kamp was een kampdorp (canabae), waar allerlei mensen woonden en hun beroep uitoefenden voor het leger, bijv. smit. Ook waren er herbergen en kroegen. Vaak stonden buiten het kamp ook nog badgebouwen of een amfitheater.
In Nederland was maar één Castra: in Nijmegen.

- Wat is een castellum?
Bij een castellum geldt eigenlijk hetzelfde verhaal als bij een castra, alleen was het veel kleiner, en werd niet een legioen in ondergeracht, maar een legerafdeling, een cohort (ca. 500-600 man).
Bij een castellum wordt het kampdorp vicus genoemd.
In Nederland waren - vooral langs de Rijn - vele castella.

- Wat is een vicus? En wat een canabae?
Het is eigenlijk een kwestie van terminologie. Het is allebei een kampdorp bij een kamp, maar het bij een legioensvesting heet het canabae en bij een castellum vicus. Dat is alles.

De legerkampen van Nederland
De Romeinen hebben, toen ze de veroveringspolitiek opgaven, die ze eerst hadden gevoerd, de Rijn tot noordgrens van het Romeinse rijk gemaakt. Gedurende de eerste eeuw na Christus ontstond zo een lint van castella langs de Rijn, verbonden door een weg. Deze 'grens' wordt limes genoemd.

Romeinse castella langs de Rijn. We beginnen bij de Noordzee.

Plaatje: Historie van Katwijk

-- Katwijk/Brittenburg? --- Valkenburg ---- Leiden - Roomburg ----- Alphen a/d Rijn ------ Zwammerdam ------- Woerden -------- Vleuten- De Meern --------- Utrecht ---------- Bunnik - Vechten ----------- Wijk bij Duurstede? ------------ Maurik ------------- Kesteren? -------------- Arnhem - Mijnerswijk ----------------Duiven- Loowaard? -----------------Herwen en Aerdt - De Bijland (in Duitsland loopt de limes natuurlijk gewoon door, maar dat valt buiten het bestek van deze site)

Lugdunum Praetorium Agrippinae Matilo Albaniana Nigro Pullo Laur(i)um

Verder zijn er vespreid door het land nog de volgende castella:
Velsen        -        Rossum?        -        Cuijck?
En nog een hele hoop plaatsen waar nog heel misschien een castellum is. Deze neem ik hier niet op.Alleen eventuele castella langs de zeeuwse kust zijn het vermelden waard.

In Nederland hebben we maar één Castra: In Nijmegen.

Systematische bespreking van de Romeinse kampen in Nederland
(under construction)

Katwijk/Brittenburg?
Een verzonken castellum... In de zestiende eeuw was het nog zichtbaar, maar tegenwoordig ligt het op de bodem van de Noordzee. Het moet een belangrijk castellum geweest zijn, i.v.m. de ligging (knooppunt van wegen, 'eind' van de limes, dichtbij de zee).

Valkenburg
Het bekendste castellum. Van 1941-'67 is hier het castellum in vijf tot zes lagen vrij compleet opgegraven. Ook is er een stukje vicus gevonden en een (militaire) nederzetting op de woerd.
Plattegrond

Leiden - Roomburg
Dit castellum ligt voorlopig veilig onder de grond. Wel zijn opgravingen gedaan in de vicus en de gracht van Corbulo. Hierbij kwamen o.a. een leren schildhoes en een bronzen gezichtsmasker naar boven.

Alphen a/d Rijn
In de afgelopen periode is dit castellum bijna helemaal compleet opgegraven.Bekijk de opgravingsverslagen!
Drie bronzen munten uit Alphen aan den Rijn. Afgebeeld zijn de  keizers, Vespasianus (l.o. en b.) en Domitianus (r.o.).

Zwammerdam
Dit castellum is in 1977 opgegraven. Ook is er een badgebouw gevonden en sporen van de vicus. In 1971-'74 is een aantal schepen gevonden.

Woerden
In dit castellum is op het moment een grote opgraving gaande. In het verleden zijn al stukken oeverversterkingen, schepen en een stukje limesweg gevonden.

Vleuten- De Meern

Utrecht
Dit castellum ligt tegenwoordig recht onder de domkerk! Aan het begin van de vorige eeuw zijn opgravingen verricht.

Bunnik - Vechten
Het castellum van Vechten ligt tegenwoordig onder een boomgaard, te zien vanaf de snelweg. In het verleden zijn er opgravingen gedaan.

Wijk bij Duurstede?

Maurik
In Maurik heeft waarschijnlijk een castellum gelegen, maar het is verspoeld door de rivier.

Kesteren
In Kesteren heeft waarschijnlijk een castellum gelegen, maar het is verspoeld door de rivier.

Arnhem - Meinerswijk

Nijmegen (Castra)
De castra in Nijmegen was de enige castra in ons land.
Plattegrond

Duiven- Loowaard?
In Duiven-Loowaard heeft waarschijnlijk een castellum gelegen, maar het is verspoeld door de rivier.

Herwen en Aerdt - De Bijland
In Herwen en Aerdt - De Bijland heeft waarschijnlijk een castellum gelegen, maar het is verspoeld door de rivier.

Velsen
In Velsen heeft een vroeg-Romeins vlootstation gelegen.

Rossum?

Cuijck?
 

Religie

Votiefaltaren
Een uiting van dankbaarheid jegens de god voor gedane diensten werd soms beloond met een votiefaltaar.
Een schipper beloofde bijvoorbeeld bij een goede overtocht een altaar op te richten. Wanneer dat dan gebeurde, richtte hij dat altaar op.
Een typisch geval van de Romeinse Do ut des godsdienst.

Tempels

Enkele bekende Gallo-Romeinse tempels in Nederland zijn die van Empel en Elst (tussen Arnhem en Nijmegen)

Andere heiligdommen

Regelmatig woren vierkante structuren opgegraven die als mogelijk ritueel worden geinterpreteerd.
Een voorbeeld is die van de Lozerlaan in Den Haag

Ritueel aardewerk
Voorbeelden van ritueel aardwerk zijn gezichtspotten, kelkbakjes en slangenpotten.